Quan Hoàng Năm là ai ?

Ông Hoàng Năm hay Quan Hoàng Ngũ là một trong Thập vị Thánh thuộc Nhóm Quan Hoàng theo ngưỡng Tứ Phủ Thánh Mẫu. Theo tương truyền, Ông Hoàng Năm là con trai thứ năm của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Quan Hoàng Năm đầu thai thành con của một gia tộc họ Phạm tại Thanh Hoá có sự tích nói rằng Hoàng Công Chất chính là hoá thân của Quan Hoàng Năm. Ngài có tài năng kiệt xuất cùng một lòng yêu nước mãnh liệt. Khi quân giặc xâm lăng, Ngài đã chiến đấu chống ngoại xâm và hi sinh oanh liệt. Sau khi mất, Ngài được tôn lên ngôi thánh và được thờ cúng tại Tứ Phủ.

Các sự tích thánh Quan Hoàng Năm

1. Quan Hoàng Năm là một vị thần linh thiêng người dân Điện Biên

Theo một số tư liệu, Ông hoàng Năm là hoá thân của Hoàng Công Chất. Sau khi qua đời, ngài được truy phong tước vị Thượng Đẳng Thần. Ngài hầu Mẫu thượng Lào Cai, giao phụ trách việc triều chính trong nước. Quan Hoàng Năm cũng làm tướng vào khoảng cuối triều Hậu Lê, sau đó theo ông Hoàng Tư khởi nghĩa. Ngài lập căn cứ ở Điện Biên và Lai Châu, xây luỹ dựng thành trì giữ biên cương, Quan Hoàng Năm đánh tan quân ngoại xâm và bảo hộ khai hoá các vùng đất Thái – Tày – Nùng. Nhờ công ơn lớn lao của ông, dân chúng suy tôn ngài thánh, là chúa tể của bản làng. Sau khi mất, con trai Quan hoàng Năm bị giặc đánh chết, phần mộ ngài bị đào bới lên và ném quần áo dưới lòng sông. Nhân dân tiếc thương đã dựng miếu thờ nhằm ghi nhớ công lao của ngài. Sách “Nam Bang thống nhất thành” xếp ngài vào hàng Hoàng, con vua cha Bát Hải, thứ năm.

Hoàng Công Chất – Vị anh hùng kiệt xuất trong cuộc chiến chống triều đình Lê-Trịnh

Năm 1739, Hoàng Công Chất và Nguyễn Hữu Cầu khởi nghĩa ở Sơn Nam, chống lại triều đình Lê-Trịnh. Dù quân Nguyễn Cừ thất bại, Hoàng Công Chất đã tập trung binh lực, tiếp tục đấu tranh ngoan cường.

Quân khởi nghĩa giỏi chiến trận, đi lại linh động giữa địa thế khó khăn, khiến triều đình bao phen điêu đứng. Năm 1740, quân Tây Sơn tấn công cũng không thành công. Năm 1743, Hoàng Công Chất tiếp tục đánh tan quân triều đình do Trương Nhiêu chỉ huy.

Năm 1745, Hoàng Công Chất lãnh đạo quân khởi nghĩa đánh úp, giết Tổng đốc Sơn Nam là Hoàng Công Kỳ. Sau đó, ông phối hợp với các lực lượng khởi nghĩa, mở rộng phạm vi hoạt động.

Năm 1751, Hoàng Công Chất chuyển lên Mường Thanh (Điện Biên hiện nay) lập căn cứ địa chống cự trường kỳ. Tại Mường Thanh, ông xây dựng thành Bản Phủ, được lòng người dân địa phương và lôi kéo đông người dân tham gia khởi nghĩa.

Quân khởi nghĩa của Hoàng Công Chất kết hợp với Lê Duy Mật, khống chế vùng đất rộng lớn từ Tuần Giáo, Điện Biên đến Mộc Châu, Văn Chấn. Cuối năm 1767, họ tràn về Thanh Hoá, buộc triều đình Lê-Trịnh phải điều động quân đội chống trả.

Tháng 2 năm 1768, Hoàng Công Chất đột ngột từ trần. Con rể ông là Hoàng Công Toản tiếp tục lãnh đạo quân khởi nghĩa.

Đầu năm 1769, Hoàng Công Toản thất bại trước quân Trịnh. Thành Bản Phủ bị phá huỷ, Hoàng Công Toản chạy thoát và không biết lai lịch.

Tuy cuộc khởi nghĩa thất bại, Hoàng Công Chất cũng được ghi nhận là một người anh hùng xuất chúng nhất lịch sử. Ông đã lãnh đạo người dân chống lại triều đình Phong kiến tàn ác, giúp giải thoát biết bao người dân nghèo khổ.

Ngày nay, đền thờ Hoàng Công Chất cùng các tướng lĩnh lừng danh được đặt ở thôn Noọng Nhai, xã Noọng Hẹt, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Nơi đây trở thành điểm du lịch tâm linh thu hút nhiều người dân ghé thăm và tưởng niệm các anh hùng dân tộc.

2. Thánh Quan Hoàng Năm gắn liền với địa danh núi Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh)

Núi Hồng Lĩnh nằm tại tỉnh Hà Tĩnh là một trong những ngọn núi hùng vĩ và thiêng liêng nhất Việt Nam. Núi Hồng Lĩnh còn được gọi là “Ngàn Hống”, “Đại Hống Sơn” hay là “núi Hồng”. Theo tương truyền, Thánh Quan Hoàng Năm ngự ở núi Hồng Lĩnh. Ngài đã giác ngộ và trở thành một đấng thần linh thiêng. Ngài luôn xuất hiện cứu giúp nhân dân quanh khu vực, trừ tà ma, đảm bảo mùa màng. Để ghi nhớ công lao của ngài, nhân dân đã dựng miếu thờ trên ngọn núi Hồng Lĩnh.

Đền thờ Hoàng Công Chất

Đền thờ Hoàng Công Chất được xây dựng vào thế kỷ 18, sau khi Hoàng Công Chất qua đời. Ngôi đền được xây dựng để tưởng nhớ công lao to lớn của ông trong cuộc chiến tranh chống triều đình Lê-Trịnh.

Hầu giá Ông Hoàng Năm

Hầu giá Ông Hoàng Năm là một nghi thức thuộc tín ngưỡng Dân gian để tỏ lòng thành kính và tri ân tới Đức thánh Ông Hoàng Năm.

1. Trang phục khi hầu giá Ông Hoàng Năm:

• Nam thanh: Mặc áo ngũ sắc, quần trắng, thắt lưng đỏ, đội mũ cánh chuồn, đi hài thêu.
• Nữ thanh: Mặc áo dài ngũ sắc, tóc vấn cao, cài trâm, đi hài thêu.

2. Lễ vật dâng Ông Hoàng Năm:

• Lễ chay: Gồm hương, hoa, quả, oản, tiền vàng,…
• Lễ mặn: Gồm gà luộc, xôi, giò, bánh chưng,…

3. Các giá hầu Ông Hoàng Năm:

• Giá Ngự: Ông Hoàng Năm ngự đồng ban lời văn, phán truyền.
• Giá Chầu: Ông Hoàng Năm giáng trần, múa hát, ban lộc cho con nhang đệ tử.
• Giá Cờn: Ông Hoàng Năm cưỡi ngựa, phất cờ, thể hiện sự oai hùng.

4. Một số lưu ý khi hầu giá Ông Hoàng Năm:

• Cần phải thành tâm, trang trọng.
• Trang phục, lễ vật phải đầy đủ, chu đáo.
• Nghi lễ hầu giá phải được thực hiện đúng theo quy định.