Tứ Phủ là gì ?

Tứ Phủ là một hệ thống thần linh đặc biệt thuộc tín ngưỡng thờ cúng Mẫu của người Việt Nam. “Tứ” nghĩa là bốn, “Phủ” nghĩa là chốn cai quản, vì vậy tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ là bốn vùng được Mẫu cai quản bởi bốn cung có vị thần gồm:

1. Thiên Phủ: Nơi ngự trị của Ngọc Hoàng Thượng Đế và các vị thần cai quản thiên đình.
2. Địa Phủ: Nơi ngự trị của Diêm Vương và các vị quan cai quản âm phủ.
3. Nhạc Phủ: Nơi ngự trị của Mẫu Liễu Hạnh và các vị thần khác cai quản giúp mẫu.
4. Thủy Phủ: Nơi ngự trị của Long Vương và các vị thần cai quản sông nước.

Tứ Phủ được đề cập nhiều trong văn hoá thờ cúng Mẫu của người Việt Nam. Tuy nhiên bên cạnh tứ phủ công đồng còn có thêm Tam Phủ chênh lệch nhau về con số phủ nhưng hai hệ thống này có sự liên quan chặt chẽ với nhau, vui lòng đọc bài Tam Phủ và Tứ Phủ để hiểu hơn về hai cách thờ này.

• Tam Phủ bao gồm: Ba cõi: Thiên Phủ (cõi trời), Địa Phủ (cõi đất), Thoải Phủ (cõi nước).
• Tứ Phủ bao gồm: Bốn cõi: Thiên Phủ, Địa Phủ, Thoải Phủ, Nhạc Phủ (cõi rừng núi).

Các vị thần trong Tứ Phủ gồm ai ?

Khi nói về tín ngưỡng thờ Mẫu hoặc thờ Mẫu Tam – Tứ Phủ thì chúng ta nghĩ ngay tới tín ngưỡng thờ Tam Toà Thánh Mẫu, với hình tượng là những vị “Mẫu”. Tam toà thánh mẫu trong Tứ Phủ đều là những nhân vật có nhiệm vụ chăm sóc và bảo vệ hạnh phúc gia đình, tổ quốc và cộng đồng. Thực tế, đạo Mẫu nói chung cũng thờ cả những vị thần nam, thần nữ như những vị thánh của Việt Nam hoặc có thêm các yếu tố Đạo giáo khác như:

1. 1. Các vị Chư Phật
2. 2. Các vị Vua Cha
3. 3. Các vị Thánh Mẫu
4. 4. Các vị Quan Lớn
5. 5. Các vị Chầu Bà
6. 6. Các vị Ông Hoàng
7. 7. Các vị Thánh Cô
8. 8. Các vị Thánh Cậu
9. 9. Các vị thần canh giữ ( Ông Lốt)

Các hệ thống vị thần trong tứ phủ đại diện cho một ý nghĩa khác nhau và rất nhiều vị thần, cũng như thần tích xoay quanh.

Bài viết này chúng tôi không nên rõ từng người và từng cấp bậc, Skyhome sẽ cập nhật ở bài Tam Phủ và Tứ Phủ để mọi người biết cách sắp xếp và thờ.

Sự giống nhau của các vị thần trong Tứ Phủ

Các vị thần trong Tứ Phủ đều là những nhân vật có thực, có công lao với đất nước được người dân tôn sùng và thờ cúng. Họ đã từng trải qua quá trình tu tập, rèn luyện nhằm hướng đến thần thánh hoá. Đa số các vị thần, các truyền thuyết trong Tứ Phủ đều gắn liền hoặc liên quan đến việc hoá thân vào một vị vua, tướng hoặc những người có công lao to lớn với Việt Nam chúng ta, điển hình như Trần Hưng Đạo, Đức Trần Triêu, hoá thân các Mẫu thì gần như là các nhân vật nổi tiếng tại địa phương… Các vị thần đều có chức năng chính là bảo hộ đời sống con người giúp cho con người may mắn, an lành, hạnh phúc. Mỗi vị thần đều có chức năng nhất định, thích hợp với khu vực mà họ quản lý.

Lý giải sự phân chia cấp bậc trong Tứ Phủ

Sự phân loại cấp bậc theo Tứ Phủ dựa trên các yếu tố như các vị thần có quyền lực cao hơn được xếp vào cấp bậc cao hơn. Các vị thần phụ trách các nhiệm vụ lớn hơn được xếp vào cấp bậc cao hơn. Các vị thần có công ơn rộng lớn hơn được xếp vào cấp bậc cao hơn hoặc các vị thần được thờ phụng bằng một điện riêng tại các địa phương khác nhau nhằm tôn vinh, cũng như thần thánh hoá vị thần đó mà không có sự xung đột với tứ phủ. Điển hình như:

1. Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên – Màu sắc đại diện: Màu đỏ
2. Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn Thanh Tra Giám Sát – Màu sắc đại điện: màu xanh lá.
3. Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ – Màu sắc đại điện: màu trắng.
4. Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai quyền cai Tứ Phủ – Màu sắc đại diện: màu vàng.
5. Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh – Màu sắc đại diện: màu lam, xanh nhạt hoặc tím than.
6. Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên (Thiên phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ
7. Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Ngôi Kiều Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
8. Chầu Đệ Tam Thoải Phủ (Thoải Phủ) – Danh hiệu: Thủy Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu trắng.
9. Chầu Đệ Tứ Khâm Sai (Địa phủ) – Danh hiệu: Chiêu Dung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu vàng.
10. Chầu Năm Suối Lân (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Suối Lân Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc xanh thiên thanh.
11. Chầu Lục Cung Nương (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Lục Cung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu lam.
12. Chầu Bảy Kim Giao (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Tân La Công Chúa. Màu sắc đại diện: màu tím hoặc xanh.
13. Chầu Tám Bát Nàn (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Nữ Tướng Bát Nàn – Màu sắc đại diện: màu vàng.
14. Chầu Chín Cửu Tỉnh – Màu sắc đại diện: màu đỏ (một số nơi là màu hồng)
15. Chầu Mười Đồng Mỏ (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Nữ Tướng Đồng Mỏ Chi Lăng – Màu sắc đại diện: màu vàng.
16. Chầu Bé Bắc Lệ (Nhạc Phủ) – Danh hiệu: Bắc Lệ Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc xanh chàm.
17. Chầu Bà Bản Đền – Danh hiệu: Thủ Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu hồng, màu xanh hoặc màu trắng.
18. Quan Hoàng Cả (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
19. Quan Hoàng Đôi (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
20. Quan Hoàng Bơ (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu trắng.
21. Quan Hoàng Tư (Địa Phủ) – Màu sắc đại diện: màu vàng.
22. Quan Hoàng Năm – Màu sắc đại diện: màu xanh ngọc
23. Quan Hoàng Lục – Màu sắc đại diện: màu đỏ, hoặc đen hoặc xanh.
24. Quan Hoàng Bảy (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu lam hoặc tím chàm.
25. Quan Hoàng Bát (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu vàng
26. Quan Hoàng Chín (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: Ông Chín Cờn Môn – màu đen
27. Quan Hoàng Mười (Địa Phủ) – Màu sắc đại diện: màu vàng
28. Cô Đệ Nhất Thượng Thiên (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
29. Cô Đôi Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
30. Cô Bơ (Thoải Phủ)  – Màu sắc đại diện: màu trắng.
31. Cô Tư Tây Hồ (Địa Phủ) – Màu sắc đại diện: màu vàng
32. Cô Năm Suối Lân (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh thiên thanh hoặc xanh lá.
33. Cô Sáu Sơn Trang (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc tím chàm.
34. Cô Bảy Kim Giao (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu tím hoặc chàm xanh.
35. Cô Tám Đồi Chè (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh, có nơi là tím hoa cà.
36. Cô Chín Sòng Sơn (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu hồng.
37. Cô Mười Mỏ Ba (Nhạc Phủ) hoặc Cô Mười Đồng Mỏ – Màu sắc đại diện: màu vàng
38. Cô Bé Thượng Ngàn (Nhạc Phủ) với màu áo ngự về đồng họa tiết thổ cẩm
39. Cô Bé Đông Cuông (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh
40. Cô Bé Thoải Phủ (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu trắng
41. Cậu Hoàng Cả (Thiên Phủ) – Màu sắc đại diện: màu đỏ
42. Cậu Hoàng Đôi (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh lá
43. Cậu Hoàng Bơ (Thoải Phủ) – Màu sắc đại diện: màu trắng.
44. Cậu Hoàng Tư – Màu sắc đại diện: màu vàng
45. Cậu Quận Đồi Ngang – Màu sắc đại diện: màu đỏ
46. Cậu Bé Bản Đền (Nhạc Phủ) – Màu sắc đại diện: màu xanh.
47. Quan Ngũ Hổ
48. Quan Xà Thần
49. Mẫu Đầm Đa – Danh hiệu: Quốc Mẫu Âu Cơ
50. Tứ Vị Vua Bà – Danh hiệu: Tứ vị Thánh Nương
51. Mẫu Thiên Y A Na – Nguồn gốc: nữ thần Po Nagar của người Chăm – Danh xưng: Thiên Y A Na hoặc Bà Chúa Ngọc
52. Quan Lớn Đệ Lục – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
53. Quan Lớn Đệ Thất – Danh hiệu: Quan Điều Thất – Màu sắc đại diện: màu đỏ
54. Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm – Màu sắc đại diện: màu vàng.
55. Quan Lớn Đệ Thập Triệu Tường – Danh hiệu: Quan Hoàng Triệu – Màu sắc đại diện: màu vàng
56. Chúa Đệ Nhất Tây Thiên – Danh hiệu: Tây Thiên Quốc Mẫu, Chúa Bói Đệ Nhất – Màu đại diện: màu đỏ.
57. Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ – Danh hiệu: Chúa Bói Đệ Nhị, Chúa Nguyệt Hồ – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
58. Chúa Đệ Tam Lâm Thao – Danh hiệu: Chúa Lâm Thao, Chúa Bói Đệ Tam – Màu sắc đại diện: màu trắng.
59. Chúa Bà Thác Bờ Hòa Bình –  Màu sắc đại diện: màu trắng.
60. Chúa Bà Cà Phê – Màu sắc đại diện: màu đen, một số ít nơi là màu xanh hoặc vàng.
61. Chúa Bà Ba Nàng – Màu sắc đại diện màu chàm
62. Chúa Bà Tộc Mọi – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc chàm
63. Chúa Bà Ngũ Phương – Màu sắc đại diện: thường là màu trắng.
64. Chúa Bà Đá Đen
65. Chúa Bà Thiên Thiên Uy Linh Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
66. Chúa Bà Ngũ Hành – Màu sắc: 5 màu gồm xanh, đỏ, vàng, trắng, đen.
67. Chúa Bà Thừa Thiên Công Chúa
68. Bà Chúa Kho – Màu sắc đại diện: màu đỏ
69. Bà lớn Tuần – Danh hiệu: Lẫm Sơn Công Chúa, Lẫm Sơn Công Chúa Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu đỏ
70. Nữ Tướng Lê Chân
71. Công chúa Ngọc Hân
72. Lộc Hoa Công Chúa – Danh hiệu: Bà Chúa Lộc
73. Bà Chúa Vực
74. Công Chúa Lân Ngọc
75. Cô Nhất Vân Đình là tiên cô bản địa vùng đất Ứng Hòa
76. Cô Cả Bắc Ninh với màu áo tứ thân màu nâu khi ngự về đồng
77. Cô Đôi Cam Đường với màu áo tứ thân màu xanh khi ngự về đồng
78. Cô Bé Sa pa
79. Cô Bé Minh Lương
80. Cô Bé Thạch Bàn
81. Cô Bé Chí Mìu
82. Cô Bé Chín Tư – Cô Bé Lục Cung
83. Cô Bé Cây Xanh
84. Cô Bé Tân An
85. Cô Bé Xương Rồng – Cô Bé Xương Long
86. Cô Bé Cấm Sơn
87. Cô Bé Bắc Nga
88. Cô Bé Mỏ Than
89. Cô Bé Đen với màu áo ngự về đồng là màu đen hồng
90. Cô Bé Đèo Kẻng
91. Cô Bé Nguyệt Hồ
92. Cô Bé Đồng Đăng

92 nhân vật được SKYHOME kể ở trên cũng nằm trong hệ thống tứ phủ, nhưng mỗi vị thần lại được thờ ở một phủ riêng và được tôn vinh ở các địa phương khác nhau do tuỳ mỗi vùng miền mà công đồng tứ phủ tiếp thu thêm vị thần địa phương chuyển hoá từ văn hoá của vùng ấy. Vì thế trong hệ thống tứ phủ công đồng, người ta chỉ thờ những người đại diện cho một phủ vì có quá nhiều vị thần được tôn thờ.