Gỗ Thủy tùng là gì ? Cấu trúc và tính chất của gỗ Thủy Tùng

Gỗ Thủy tùng là gì ?

Gỗ Thủy Tùng là một trong những loại gỗ quý hiếm, thuộc nhóm I trong Sách đỏ Việt Nam, còn được gọi là thông nước. Gỗ nổi tiếng nhờ từng ngâm lâu năm dưới nước hồ hoặc đầm lầy, giúp kháng mục, chống mối mọt cực kỳ hiệu quả. Nhờ đặc tính này, gỗ Thủy Tùng được giới nghệ nhân và những người chơi đồ gỗ săn đón đặc biệt.

Loại gỗ này sở hữu nhiều sắc màu độc đáo từ xanh đen, xanh ngọc, tím, nâu đỏ đến vàng, kết hợp với các loại vân như vân chuối, vân chỉ hoặc thậm chí gỗ không vân, tạo nên vẻ đẹp riêng biệt. Khi đốt, gỗ tỏa ra mùi thơm đặc trưng do tinh dầu trong gỗ, dễ bắt lửa, giúp nhận biết gỗ thật. Hiện nay, gỗ Thủy Tùng khối lớn rất hiếm, chủ yếu chỉ còn phôi nhỏ, thường được sử dụng để chế tác tượng, đồ mỹ nghệ cao cấp hoặc vật phẩm sưu tầm có giá trị.

Nguồn gốc và phân loại

Gỗ Thủy Tùng, hay còn gọi là gỗ thông nước, có nguồn gốc từ các vùng ngập nước ở Tây Nguyên, đặc biệt là Ea H’leo và Krông Năng (Đắk Lắk). Loài cây này sống ven nước hoặc ngập dưới nước lâu năm, tạo nên gỗ có cấu trúc bền chắc, chống mục, mối mọt tự nhiên và có giá trị phong thủy cao.

Đặc điểm nổi bật của gỗ Thủy Tùng là mùi thơm nhẹ, giống gỗ sưa, cùng với lớp nhựa tự nhiên tiết ra liên tục. Gỗ có nhiều màu sắc: xanh đen, tím, nâu đỏ, trong đó Thủy Tùng xanh được giới chơi gỗ đặc biệt yêu thích nhờ liên quan đến mệnh Thủy trong phong thủy. Vân gỗ đẹp, điển hình như vân chỉ hoặc vân chuối, trong đó Thủy Tùng Chuối là loại được săn lùng nhờ hoa văn độc đáo, bắt mắt. Giá trị của khúc gỗ phụ thuộc vào kích thước, màu sắc và độ sắc nét của vân, gỗ khối lớn ngày càng hiếm, chủ yếu chỉ còn phôi nhỏ vùi dưới lòng suối hoặc đất đá.

Trên thị trường hiện nay xuất hiện nhiều gỗ giả Thủy Tùng, thường làm từ gỗ thông Lào hoặc các loại thông thường. Để nhận biết gỗ thật, cần dựa vào mùi thơm tự nhiên, trọng lượng nặng và khả năng tiết nhựa đặc trưng.

Cấu trúc và tính chất của gỗ Thủy Tùng

Gỗ Thủy Tùng xanh hình thành sau hàng trăm năm bị vùi dưới bùn lầy, trải qua quá trình biến đổi tự nhiên lâu dài. Quá trình này giúp gỗ chuyển sang màu xanh đặc trưng, gần giống như quá trình hóa thạch, khiến giá trị kinh tế cực cao.

Về cấu trúc, Thủy Tùng khá mềm và xốp, dễ chế tác, phù hợp cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ cao cấp. Màu xanh của gỗ mang ý nghĩa phong thủy: thanh tịnh, bình an và may mắn. Thủy Tùng đỏ cũng quý, có vân chỉ nhỏ nhưng ít nổi bật hơn Thủy Tùng xanh.

Cả hai loại đều được xếp vào danh sách gỗ quý hiếm cần bảo vệ nghiêm ngặt, việc khai thác và sử dụng gắn liền với bảo tồn đa dạng sinh học.

Thủy tùng trong sách đỏ và những nguy cơ đe dọa

Thủy tùng hiện nằm trong nhóm cực kỳ nguy cấp theo Sách đỏ Việt Nam. Toàn bộ thế giới hiện chỉ còn khoảng 162 cây Thủy Tùng tự nhiên tại Đắk Lắk, được xem là quần thể duy nhất. Một số cá thể khác ở Lào hay Trung Quốc đều là cây trồng di thực, không phải giống bản địa.

Loài cây này đã mất khả năng sinh sản tự nhiên, không còn nảy mầm từ hạt do biến đổi môi trường, mất nguồn nước và hệ sinh thái thụ phấn bị phá vỡ. Khai thác quá mức và các thông tin sai lệch về tác dụng chữa bệnh, phong thủy càng đẩy Thủy Tùng đến bờ vực tuyệt chủng.

Hiện tại, các chuyên gia đang bảo tồn bằng biện pháp cấy ghép, dâm hom và nuôi cấy mô. Một số cây con đã cao trên 10m, thân to khoảng 20cm, nhưng việc bảo tồn lâu dài vẫn còn nhiều thách thức. Toàn bộ quần thể còn lại được khoanh vùng bảo vệ nghiêm ngặt tại Đắk Lắk, nơi từng là rừng Thủy Tùng rộng lớn.

Cảnh báo mua gỗ Thủy Tùng trên mạng và hàng giả

Người mua cần cực kỳ cảnh giác khi mua Thủy Tùng trên mạng. Nhiều sản phẩm giả mạo, gỗ bị phun màu hoặc xử lý keo chống nứt, nhìn bề ngoài đều màu nhưng thực chất là gỗ nhẹ, xốp, không phải Thủy Tùng thật.

Quan trọng khi chọn tượng hay sản phẩm gỗ không phải chỉ là loại gỗ, mà tâm huyết của người thợ và thần thái sản phẩm mới là tiêu chí quyết định giá trị.