Thờ chung Phật và gia tiên

Đã quy y nhiều năm với mong muốn hàng ngày được chiêm ngưỡng không gian trang nghiêm của Đức Phật và thuận tiện cho việc tu tập. Bà đã lập bàn thờ Phật tại nhà, nhưng do không gian và điều kiện hạn chế nên phải thờ cả Phật và gia tiên chung trên một bàn.

Khó khăn khi thờ chung Phật và gia tiên trên một bàn

Việc thờ Phật và gia tiên cùng một bàn cũng có những khó khăn riêng. Vì Phật thì cúng chay, còn gia tiên thì cúng mặn. Tuy nhiên, tôi nghĩ có thể khắc phục được bằng cách đặt bệ Phật cao hơn, gia tiên thấp hơn. Khi thắp nhang, tôi thắp trước bàn Phật, sau đó mới thắp bàn gia tiên, nên không ảnh hưởng đến bàn thờ Phật. Bàn thờ Phật là thiêng liêng, cao quý nhất nên chúng tôi thường thờ riêng. Còn bàn thờ gia tiên là dành cho người phàm, nên có thể cúng mặn.

Giải pháp thờ riêng hai bàn thờ

Do đó, gia đình tôi lập hai bàn thờ riêng: một bàn thờ Phật, một bàn thờ gia tiên để thuận tiện trong việc thờ cúng. Điều này cũng giúp có khoảng không gian yên tĩnh để tụng kinh niệm Phật. Việc thờ Phật tại gia đã phổ biến lâu đời trong phong tục tín ngưỡng người Việt. Nhiều gia đình thờ chung cả Phật và gia tiên trên một bàn, cũng có gia đình thờ riêng tùy theo điều kiện kinh tế và không gian. Nếu nhà nhỏ mà tâm thành thì vẫn thờ được, còn không có chỗ thì bắt buộc phải thờ chung.

Nhiều người băn khoăn liệu thờ chung có đúng hay không, có phải không thành kính không? Theo tôi, quan trọng là ở cái tâm thành kính của người thờ. Nếu tâm thành thì hình thức dù thế nào cũng nhắc nhở ta hướng tới điều tốt.

Vấn đề thờ chung có đúng hay không?

Phật giáo thờ tượng Phật như một hình ảnh linh thiêng, thể hiện sự truyền đạo bằng nghệ thuật tạo hình. Người dân coi tượng Phật cũng linh thiêng như chính Đức Phật hiển hiện. Việc thờ tượng giúp dễ tiếp nhận Phật pháp, củng cố niềm tin. Tượng Phật không chỉ là hình ảnh mà còn là vật truyền đạo, được thờ khắp nơi từ Ấn Độ đến các nước Bắc truyền, Nam truyền, phương Tây và phương Đông.

Ý nghĩa tượng Phật trong Phật giáo

Trong văn hóa bản địa Việt Nam có tín ngưỡng thờ thần linh. Phật giáo truyền vào Việt Nam từ đầu thế kỷ thứ nhất và được đón nhận trân trọng. Người Việt coi hình tượng Đức Phật như một vị thần linh thiêng, gọi Ngài bằng tên thân thương là “Ông Bụt”. Từ thời Hùng Vương, Ông Bụt đã là bậc thiêng liêng cứu khổ, an vui được mọi người kính ngưỡng.

Văn hóa bản địa kết hợp với hình tượng Ông Bụt tạo nên nền Phật giáo Việt Nam rất riêng. Ông Bụt được thờ không chỉ trong chùa mà nhiều gia đình còn thờ tại nhà. Vì vậy, thờ Phật tại gia không còn xa lạ với người Việt dù đã quy y Tam Bảo hay chưa.

Hiện nay, người Việt vừa thờ cúng ông bà tổ tiên, vừa tin vào thế giới phong hồn và thờ Phật. Điều này thể hiện tính hỗn dung tôn giáo đặc trưng của người Việt, có thể dung nạp nhiều tín ngưỡng dù có mâu thuẫn.

Quan niệm về luân hồi và đầu thai trong tín ngưỡng Phật giáo

Chúng ta thấy nếu thờ Phật, người ta đưa ông bà cha mẹ qua chùa xin nhà sư làm lễ công bố chín ngày để cầu cho linh hồn được siêu thoát, đầu thai làm cửu khác. Ai tu đủ 10 kiếp là người tốt sẽ lên cõi Niết Bàn. Nếu không, có thể đầu thai làm người sung sướng, hay khổ đau, hoặc tệ hơn xuống địa ngục, làm súc vật…

Quan niệm này có vẻ mâu thuẫn khi thờ tổ tiên, nhưng sự hỗn dung tín ngưỡng này rất tự nhiên ở người Việt từ ngàn đời.

Khi Đức Phật còn tại thế và sau khi nhập Niết Bàn, việc thờ Phật được thể hiện qua việc giữ giới luật và thực hành di huấn của Ngài. Thờ Phật là biểu hiện sự kính ngưỡng cao cả và lòng tri ân chân thành của Phật tử với Đức Phật. Đồng thời, việc thờ tự giúp con người chiêm ngưỡng dung nghi và học theo giáo lý tốt đẹp của Ngài.

Hình ảnh Đức Phật là tấm gương sáng để mỗi người tự kiểm điểm tư tưởng, lời nói và hành động, từ đó chuyển hóa tích cực, đi từ xấu ác đến chân thiện mỹ.

Sau những vất vả, bộn bề cuộc sống, khi bước vào không gian thờ tự gia đình, chúng tôi cảm thấy nhẹ nhàng, an ủi. Đây không chỉ là nơi cúng lễ mà còn là không gian sum họp gia đình, nơi bố mẹ và con cái có thể tụng kinh niệm Phật sau giờ học và làm việc.

Đức Phật rất từ bi, có thể mang lại nhiều điều tốt lành trong cuộc sống: vợ chồng hạnh phúc, con cái thương yêu và học hành chăm chỉ.

Căn cốt giáo lý nhà Phật là thuyết luân hồi và nhân quả. Thuyết luân hồi dạy rằng mọi sinh vật sau khi chết chỉ kết thúc một kiếp rồi bắt đầu một kiếp mới. Vì vậy, việc thờ cúng giúp người sống cảm nhận được hạnh phúc và bình an.

Hình ảnh Đức Phật như lời nhắc nhở giác ngộ

Khi thờ Phật, hình ảnh Ngài nhắc nhở chúng ta cảnh tỉnh bản thân. Đức Phật là bậc giác ngộ với đức hạnh tuyệt vời, nên chúng ta nguyện noi theo và trở thành người có hạnh đức như vậy. Phật không phải là vị thần ban cho điều gì mà qua hình ảnh biểu trưng, Ngài giúp ta nhớ về tâm giác ngộ bị che lấp bởi vô minh, mê mờ. Nhờ đó, ta cảnh tỉnh, an định tâm mình và mở sáng trí tuệ.

Một phút trước bàn thờ Phật là lúc tâm ta được ổn định, trí tuệ sáng suốt hơn. Phật là bậc giác ngộ, giải thoát, là thầy của trời người.

Cách bài trí bàn thờ Phật và gia tiên để thể hiện sự tôn kính

Chúng ta có thể đặt bàn thờ Phật cao hơn, làm bệ riêng hoặc đôn tượng, để bát hương cũng cao hơn. Như vậy bàn thờ Phật sẽ nổi bật hơn bàn thờ gia tiên thấp hơn, cùng với hoa quả trang nghiêm, thể hiện sự tôn kính.

Đó cũng là cách thờ chung một bàn nhưng vẫn giữ được sự tôn kính. Khi thờ Phật, bàn thờ phải luôn sạch sẽ, đốt nhang, cúng lễ hàng ngày, đặc biệt vào các ngày 14, Rằm, mùng Một và lễ vía trong năm, dâng hoa quả, nhang đèn để thể hiện lòng thành kính và tri ân.

Mọi người trong nhà nhìn thấy tượng Phật hàng ngày sẽ nhớ và học theo đức hạnh cao cả của Ngài để tu sửa thân tâm. Nếu thờ Phật bằng tâm thành và thiện ý như vậy, gia đình sẽ có bầu không khí ấm áp, bao dung nhờ ảnh hưởng đạo vị của Ngài.